โรคอ้วน (obesity) จุดเริ่มต้นของโรคเรื้อรัง

สถานการณ์ภาวะน้ำหนักเกินและโรคอ้วนในประเทศไทยเป็นประเด็นที่เป็นที่ต้องได้รับการแก้ไขเนื่องจากปัจจุบันมีความรุนแรงและซับซ้อนมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัด 

ผลการสำรวจระดับนานาชาติชี้ให้เห็นว่าประเทศไทยมีอัตราความชุกของคนเป็นโรคอ้วนสูงเป็นอันดับต้น ๆ ในภูมิภาคอาเซียน สอดคล้องกับข้อมูลจากกระทรวงสาธารณสุขที่พบว่าอัตราการเกิดโรคอ้วนในเด็กไทยสูงกว่าเป้าหมายที่กำหนดไว้ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความจำเป็นเร่งด่วนในการแก้ไขปัญหาดังกล่าว

โรคอ้วน (obesity) คืออะไร

โรคอ้วน (obesity) คือ ภาวะที่มีน้ำหนักตัว หรือมีปริมาณไขมันในร่างกายที่มากเกินไป สาเหตุนั้นมาจากที่ร่างกายได้รับพลังงานเกินกว่าที่ร่างกายต้องการ ทำให้ส่งผลเสียต่อสุขภาพและเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคแทรกซ้อนอื่น ๆ ตามมา

เกณฑ์ไหนถึงเข้าข่ายอ้วน?

การจะรู้ว่าตัวเราเข้าข่ายในเกณฑ์โรคอ้วนหรือไม่นั้น สามารถใช้เกณฑ์ดัชนีมวลกาย (Body Mass Index: BMI) เป็นตัวกำหนด ท่านสามารถคำนวณค่า BMI ได้เองจาก น้ำหนักตัว (กิโลกรัม) หารด้วยส่วนสูง (เมตร) ยกกำลังสอง เช่น น้ำหนัก 79 kg ส่วนสูง 155 cm หรือ 1.55 m BMI = 79 / (1.55×1.55) = 32.88 kg/m²

• หากมีค่า BMI อยู่ระหว่าง 18.5 – 22.9 kg/m² จะถือว่า “ปกติ”

• หากมีค่า BMI อยู่ระหว่าง 23.0 – 24.9 kg/m² จะถือว่า “น้ำหนักเกิน”

• หากมีค่า BMI มากกว่า 25 kg/m² จะถือว่าเป็น “โรคอ้วน”

สาเหตุที่ทำให้เกิดโรคอ้วน

ปัจจัยทางสรีรวิทยา

• กรรมพันธุ์ หากมีคนในครอบครัวเป็นโรคอ้วน หรือมีน้ำหนักมากกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จะทำให้มีความเสี่ยงที่จะอ้วนได้ง่ายกว่าคนอื่น ๆ

• การตั้งครรภ์ หญิงตั้งครรภ์อาจมีความเชื่อว่าการบริโภคอาหารมาก ๆ จะทำให้ทารกคลอดออกมาแข็งแรงสมบูรณ์ ประกอบกับมีกิจกรรมการเคลื่อนไหวร่างกายลดลง จึงส่งผลให้น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นมากกว่าปกติ

• โรคที่ส่งเสริมให้เกิดโรคอ้วน โรคทางระบบต่อมไร้ท่อ เช่น ภาวะที่มีไทรอยด์ฮอร์โมนน้อยกว่าปกติ โรคถุงน้ำรังไข่ กลุ่มอาการคุชชิ่ง โรคทางพันธุกรรมบางชนิด เป็นต้น

• การรับประทานยาบางชนิดที่อาจทำให้น้ำหนักขึ้น เช่น ยาจิตเวช ยากันชัก ยาคุมกำเนิด สเตียรอยด์โรคต่อมไร้ท่อ เช่น โรคถุงน้ำรังไข่ กลุ่มอาการคุชชิ่ง ภาวะฮอร์โมนไทรอยด์ต่ำ

  
  

ปัจจัยทางพฤติกรรม

• เกิดจากความไม่สมดุลระหว่างพลังงานที่ร่างกายได้รับจากการบริโภคและพลังงานที่ใช้ในกิจกรรมประจำวัน ทำให้เกิดไขมันสะสมมากขึ้นเรื่อยๆ จนเป็นโรคอ้วน

• พฤติกรรมการรับประทานอาหารผิดปกติ เช่น โรคกินไม่หยุด (Binge eating disorder)

ผลกระทบจากโรคอ้วน

• ระบบหัวใจและหลอดเลือด เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจ และโรคหลอดเลือดสมอง ความดันโลหิตสูง

• ระบบทางเดินหายใจ เช่น ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ

• ระบบทางเดินอาหาร เช่น โรคกรดไหลย้อน ไขมันเกาะตับ

• ระบบต่อมไร้ท่อและนรีเวช เช่น เบาหวาน ไขมันในเลือดสูง ประจำเดือนไม่สม่ำเสมอ

• ระบบข้อและกล้ามเนื้อ เช่น ข้อเสื่อม เกาต์

• ระบบผิวหนัง เช่น ติดเชื้อราบริเวณขาหนีบหรือรอยพับของผิวหนัง เส้นเลือดขอด

• เพิ่มความเสี่ยงโรคมะเร็ง เช่น เต้านม มดลูก/ปากมดลูก ลำไส้ใหญ่

• สุขภาพจิต เช่น รู้สึกเสียความมั่นใจในการเข้าสังคม ภาวะซึมเศร้า

การป้องกันไม่ให้น้ำหนักเกิน

• ออกกำลังกายเป็นประจำ โดยเลือกกิจกรรมที่คุณชอบ เช่น เดินเร็ว วิ่ง ปั่นจักรยาน ว่ายน้ำ หรือเต้นแอโรบิก เพื่อให้คุณได้ออกกำลังกายได้อย่างน้อย วันละ 30 นาที รวมถึงการเล่นเวทเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ ที่จะช่วยให้การเผาผลาญร่างกายดีขึ้น

• ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการรับประทานอาหารให้ถูกต้องและเหมาะสม  เน้นผัก ผลไม้ ธัญพืชไม่ขัดสี โปรตีนจากเนื้อสัตว์ไม่ติดมัน หรือถั่วต่าง ๆ ลดอาหารแปรรูป อาหารทอด อาหารที่มีน้ำตาลสูง และเครื่องดื่มที่มีน้ำตาล ไม่รับประทานจุกจิก รวมถึงดูฉลากเพื่อควบคุมปริมาณแคลอรี ไขมันและโซเดียมให้เหมาะสม

• การดื่มน้ำให้เพียงพอ ควรดื่มน้ำให้เพียงพอในแต่ละวัน และหลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของน้ำตาล

• การนอนหลับที่เพียงพอ การนอนหลับไม่เพียงพอสามารถกระตุ้นให้รู้สึกหิวและลดการควบคุมความอยากอาหาร

• การจัดการความเครียด การหาวิธีจัดการความเครียดที่เหมาะสม เช่น การฝึกสมาธิ หรือโยคะ สามารถช่วยลดความอยากอาหารได้

โรคอ้วนเป็นภัยเงียบที่คุกคามสุขภาพ การดูแลสุขภาพตั้งแต่เด็กและการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกิน รวมถึงการออกกำลังกายเป็นประจำ จะช่วยป้องกันและรักษาโรคอ้วนได้

หมายเหตุ: ข้อมูลในบทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้เท่านั้น ไม่ควรถือเป็นคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเสมอ

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

บทความจากโรงพยาบาลบำรุงราษฏร์: อ้วนแล้วไง…ภัยถามหา

บทความจากโรงพยาบาลวิมุต:รู้ทัน...โรคอ้วน โรคอันตรายที่เป็นประตูสู่โรคเรื้อรัง !

บทความจากโรงพยาบาลเมดพาร์ค:โรคอ้วน

บทความจากAmara Clinic:BMI ค่าดัชนีมวลกายที่ต้องลองคำนวณ ก่อนลดน้ำหนัก!

บทความจากโรงพยาบาลเปาโล:โรคอ้วน...ต้นเหตุของปัญหาสุขภาพเรื้อรัง